Geleneksel Türk Okçuluğu Nedir?
Ülkemizde gerçekleştirilen okçuluk sporu Türklerin Orta Asya’da başladığı ve yüzyıllar içerisinde oluşturulmuş ilkeleri, ritüelleri ve kuralları, geleneksel zanaatkârlık ile üretilen ekipmanları, atış teknikleri ve okçuluk disiplinleri ile kültürel mirasımızdır. Bu mirası günümüzde devam ettiren okçularımız yarışmalar ve gösterilerde okçuluk ilkelerine, ritüellerine ve kurallarına bağlı hareket ederler.
Geleneksel Türk Okçuluğu Nedir?
Orta Asya’da İskitler, Avarlar ve Hunların at binme ve ok atmadaki hünerleri ile başlayan okçuluk Osmanlı döneminde en nitelikli halini almış ve Türkiye’ 21. Yüzyıl başlarından itibaren tekrar gelişmeye başlamıştır. Kıyafetleri, ritüelleri ve teçhizatları ile okçuluk kültürünün dünyada adını duyurmuş önemli bir spordur.
Yaya ve atlı olarak gerçekleştirilen Türk okçuluğu kendi aralarında farklı teçhizatlara sahiptir. Atlı okçulukta Kırbaç, Kabak ve Tabla atış türleri vardır. Yaya okçuluğunda ise menzil atışları, gösteri atışları ve puta atışı gibi türler bulunur. Okçuların yaya ve atlı okçuluk için ustalardan atış ve antrenman teknikleri öğrenilmesi gerekir. Atlı okçuluk ok atma becerisi yanı sıra binicilik becerisi, yoğunlaşma, güç ve ok atma becerisi gerektirir.
Geleneksel Türk Okçuluğu Ekipmanları
Geleneksel Türk Okçuluğu farklı ekipmanları ile de ilgi odağıdır. Bu ekipmanlar bilek siperi, sadak, çile, zihgir, kubur, tirkeş, ve kandildir. Atlı okçuluk için özel koşum takımları yapan ustalar bulunur ve onlara Saraç denilir. Türk okçuluğu diğerlerinden okun çekildiği elin baş parmağına takılan “zihgir” ile ayrılır. Okçuluk için gerekli ekipmanları üretebilmek için ustalık ile malzeme bilgisi, sabır ve beceri gereklidir.
Her ekipmanı yapan usta o ekipmanın adı ile bilinir. Tirkeş ustası, zihgir ustası ve çile ustası gibi. Yapılan ekipmanların süslemesi tezhip, hat ve kakma gibi geleneksel Türk işçiliği ile tamamlanır. Ekipmanları üreten ustaların hayvan, doğa, iklim ve doğa bilgisi bulunmalıdır. Bu bilgiler ile ustalar ekipmanları boynuz, deri, ipek, kamış, yüksek rakımlı yerlerde yetişen ağaçlar ve kuş tüyü gibi ham maddeler ile organik tutkallar kullanılarak üretirler. Yapımları ile Türk ok ve yayları diğer ok ve yaylardan ayrıldığı gibi atış teknikleri ile de farklıdır.
Geleneksel Türk Okçuluğu Antrenmanları
2019 yılında UNESCO tarafından türkiye adına Geleneksel Türk Okçuluğu Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesinde yerini almıştır. Geleneksel Türk Okçuları Kemankeş, Okçu, Tirendaz ve Kasvi isimleri ile bilinir. Okçuluk dersi veren ustalara “üstat” okçuluk öğrencilerine “talip veya Kepazekeş” denilir. Geleneksel birleşik Türk yayı yapan ustalara Kemanger ok ustalarına Tirger denilir. Tlip adı verilen okçuluk öğrencisi üstat tarafından kabulü ile okçuluğa başlar. Üstat talibin kişilik yapılarına göre karar verir. Üstat ve talip her gün aynı disiplin içerisinde antrenman yapar ve bu eğitimlerin adına “meşk” denir. Üstadından icazet almaya hak kazanan talibe Kemankeş olması için Kabza Alma töreni yapılır.