Okçuluk Malzemeleri Nelerdir?

Okçuluk malzemeleri, değişen disiplinlere, bölgelere, kültürlere ve ihtiyaçlara göre değişiyor olsa da, temelde sadece yay ve oktur. Geçmişte bir hayatta kalma aracı göreviyle geliştirilmiştir; avcılıkta, savaşlarda kullanılmış, bazı insanlar için günlük hayatın olmazsa olmazları arasına girmiştir.

Okçuluk denince akla gelenler genelde sadece ok ve yay iken, bugün okçulukta çok daha fazla okçuluk malzemeleri isimleri saymak mümkündür. Temelde, okçulukta kullanılan malzemeleri üçe ayırabiliriz:

1)

2)   Okçu Malzemeleri

3) Hedef Malzemeleri

Her zaman belirtildiği gibi, okçuluk sadece ok ve yay malzemelerinden ibaret değildir, ok ve yayın okçusuyla uyumu ve okçu malzemeleri de çok önemli bir kısmı oluşturmaktadır.

Okçuluk, günümüze kadar gelişerek, değişerek gelirken, bu yolda eski metotların yaşatılmasına dayanan geleneksel okçuluk disiplininin yanı sıra, teknolojinin avantajlarını kullanan, yenilikleri yansıtan diğer disiplin de olimpik okçuluk çatısı altında, klasik kanatlı okçuluk (kimi zaman modern okçuluk olarak da geçer) ve makaralı okçuluk olarak ikiye ayrılmaktadır. Klasik kanatlı okçuluk, bir hedef sporudur. Makaralı okçuluk ise olağanüstü yüksek çıkış hızı sağlaması sebebiyle hedef sporunda kullanımının yanı sıra avcılıkta da öncül kullanımdadır. Geçmişte bir savaş aracı olarak geliştirilen arbalet –tatar yayı, crossbow- çalışma prensibi olarak "esneyen bir malzemede depolanan potansiyel enerjinin kinetik enerji olarak iletildiği okun hedeflenen noktaya gönderilmesi” okçulukla aynı olduğundan, klasik kanatlı arbaletler ve makaralı arbaletler ayrı birer yay türüdür ancak ayrı bir disiplin değildir.

Bugün okçuluk dediğimizde yukarıda bahsedilen üç disiplini ele aldığımızdan, bu üç disiplinde ayrışan okçuluk malzemeleri adlarını yukarıdaki üç ana kategorinin altında, en temel anlamda toparlayacak olursak:

1) Ok ve Yay Malzemeleri

·         Ok

·         Yay Kabzası ve Kanatları

·         Yay Kirişi

·         Ok Yatağı

·         Nişangah

·         Stabilizasyon Parçaları

·         Atış Referans Alma Gereçleri

2) Okçu Malzemeleri

·         Parmaklık - Tetik

·         Sadak

·         Kol ve Göğüs Koruma

·         Yay Ayaklığı

·         Çanta

·         Ok Çekme Lastiği

·         Yay Kurma İpi

·         Bakım Gereçleri

·         Kitaplar

3)    Hedef Malzemeleri

·         Hedef Tahtası

·         Hedef Kağıdı

·         Hedef Ayağı

·         Hedef Çivileri

Ok ve Yay Malzemeleri kategorisinde gelenekselden olimpik okçuluğa doğru artan ve detaylanan parçalar görülmektedir. Yay kabza ve kanatları klasik kanatlı okçulukta ayrı ayrı seçilebilir ürünler olabildiği gibi, yayın yekpare veya demonte edilemeyen durumları da mevcuttur. Okta ise, disiplin ne olursa olsun her zaman ağırlık, esneklik, çap, uzunluk gibi değerler hassas önem taşır; ahşap, alüminyum, karbon, fiberglas malzemelerden oklar kullanıldığı gibi iki malzemenin birlikte kullanılmasına dayanan kompozit oklar da kullanılmaktadır. Oklar disiplinden bağımsız olarak, grup içinde istikrarlıysa değerleri artmaktadır.

Yay kirişi, yayın boyuyla ve formuyla uyum içerisinde olmalıdır ve aynı zamanda okun arkalığı da kirişle uyumlu olmalıdır. Ok yatağı okun yaydan ayrılana kadar doğru konumlanmasını ve yaydan ayrılırken de istikrarını sağlar.

Nişangah okçu, yay, ok ve hedefe olan mesafe arasında kurulan denge sonucu ayarlanmaktadır ve tamamen duruma özeldir; bu dörtlüden herhangi birinin değişmesi bu dengenin tekrar kalibre edilmesi gereğini doğuracaktır.

Stabilizasyon ürünleri, rotlar, v-barlar, çeşitli titreşim sönümleyiciler yani damperler ve bunların yanı sıra basınç düğmesini – berger butonu – içerir. Atış referans alma gereçleri ailesi ise okun ok yatağıyla birlikte yere paralel durmasınına, okun kiriş üzerinde hep aynı noktaya yerleştirilmesini sağlayan arkalık noktasını (veya arkalık sargısı), yayın kişinin kol boyuna uygun belirli bir mesafede çekilmesine referans klikeri, makaralı yaylarda kullanılan dudak-burun temas noktasını (kisser button) ve kirişin gözle referansına yardımcı olan gezi kapsamaktadır.

Okçu malzemeleri altında sıralanan parçalar yaydan bağımsızdır ve bir şekilde okçuya temas etmektedir. Gelenekselde zihgir veya parmaklık, klasik kanatlıda parmaklık, makaralıda tetik okçuyla kiriş arasında kullanılan bir araçtır. Sadak, okların içinden çekildiği ok kılıfıdır. Kol koruma, yay tutan kolun kirişin muhtemel darbesinden korunması amacıyla kullanılan bir parçayken, göğüs koruma ise kadınların veya giysisi bol herhangi bir sporcunun memelerini korumak ve kirişin vücuda muhtemel temasıyla oluşacak sapmayı bertaraf etmek için kullandığı parçalardır. Atış sonrasında yayı zarar görebilecek zeminlere bırakmak yerine geçici olarak yerden kesmek amacıyla tasarlanmış yay ayaklıkları ve atış haricinde tüm ekipmanları taşıyabilen çantalar da temel okçuluk ekipmanları arasında sayılabilir. Hedeften okları toplarken kullanılan ok çekme lastiği, oka ve ele zarar vermeden oku çekmede elzem bir malzemedir. Her yay için geçerli olmasa da yay kurma ipi de tavsiye edilen ürünlerdendir. Yayın yanlış kurulması yayın uzun ömrünü kısaltabilecek bir hareket olduğundan, mümkün mertebe kaçınılması gerekir. Aynı zamanda, yayın sağlıklı kullanımının sürdürülmesi için temel bakımının yapılması, kirişlerin tiftiklenmesini engellemek amacıyla belli aralıklarla balmumu (wax) sürülmesi ve parçaların basit bakımının yapılması gerekmektedir. Her şeyden öte, okçuluk eğitimin asla bit(e)mediği bir alandır ve eğitimin bir numaralı gereci, okçular için kitaplarıdır.

Bunların haricinde, okun atılacağı zemin de çok önemlidir. Genellikle yeni başlayanların, isteyerek veya istemeyerek görmezden geldiği hedef grubu, başlangıçta bir sorun teşkil edebilmektedir. Okların atılacağı zemin, ne çok sert, ne de çok yumuşak olmalıdır. Çok sert zemin okun ucuna zarar verebileceği gibi, oluşan yüksek titreşimden dolayı okun şaftına veya arkalığına da zarar verebilmektedir. Çok yumuşak hedeflerse okun derine girmesine, dolayısıyla hem tüylerine zarar verecek derecede saplanmasına, hem çekilirken sorun oluşmasına sebebiyet verebilmekte, hem de yumuşaklık dolayısıyla hedefin kalınlığının artmasına sebep olmaktadır. Belli bir sertlik/kalınlık ayarına duyulan ihtiyaç ve taşınabilirlik ihtiyacı belli başlı malzemelerin öne çıkmasıyla sonuçlanmıştır. Bunlar arasından en yaygınları sıkıştırılmış saman ve EVA’dır. Geleneksel okçulukta hedeflere puta denilmektedir. Hedeflerin belirli bir yükseklikte ve açıda kalmalarını sağlayan kısma hedef ayağı denmektedir. Kullanıma göre 3 veya 4 ayaklı modelleri vardır. Hedef tahtalarının üstüne, çeşit çeşit hedef kağıtları kullanılmaktadır. Bu kağıtlar, turnuvalarda kullanılan, lifli ve dayanımı yüksek kaliteli kağıtlar olabildiği gibi, düz kağıtlar da olabilmektedir. Bunlar hedeflere hedef çivileri sayesinde tutturulur. Avcılık için hayvan desenleri olan kağıtlar da kullanılmaktadır. Avcılıkta bir diğer seviye, 3D olarak geçen hedef tipleridir, bunlar hayvanları imite eden üç boyutlu hedeflerdir.

Ok sporu malzemeleri elbette bunlarla sınırlı değil! Her ne amaçla kullanılıyor olursa olsun, ok için de, yay için de, okçu için de akıl almayacak sayıda okçuluk aletleri kullanılmaktadır. Burada anlatılan parçalar temel seviyede okçuluk yapan herkesin aşina olduğu parçalardır. Tüm meraklıları detayları öğrenmek için okçuluğun derinlerine davet ediyoruz.