Ok ve Yay Hangi Ağaçtan Yapılır?

Okçuluk oldukça eski tarihiyle karşımıza çıkmaktadır. En eski yaylar sadece ağaçtan yapılma olduklarından okçuluğun tam olarak tarihi bilinmese de mağara çizimleri ve donmuş bazı kalıntılardan okçuluğun 30.000 yıldır insanoğlunun hayatında olduğu düşünülmektedir. Danimarka’da M.Ö 8.000 ile 6.000 yıl öncesine tarihlenen bir bataklık kalıntısındaki yay öncül bulgulardandır. Otzi diye adlandırılan bir avcı da M.Ö 3.300 yılından donmuş bir halde, yanında yarım kalmış bir yayı ve oklarıyla  bulunmuştur. Bu bulgular haricinde ağaç, zamanın aşındırıcı etkisine dayanamadığında, elimizde sadece yakın tarihe ait, daha ileri teknolojideki kompozit yapıdaki yaylarda kullanılan ağaçların bilgisi ve ok ve yay yapımına dair tüm yazılı kaynaklarla sağlanan bilgiler mevcuttur. 

Yay Hangi Ağaçtan Yapılır?

Unutmamak lazımdır ki, bir yayın esnek, sert ve hızlı toparlanan yapıda olması gerekmektedir. Esneklik, enerji depolayabilme kapasitesi için; sertlik, belli kütledeki oku gönderebilmek için; hızlı toplanan yapı da depolanan potansiyel enerjinin olanca kısa sürede oka aktarılması yani hızlı çıkış yapması içindir. Bu bakış açısıyla kültürler kendi anlayışları çerçevesinde etraflarındaki ağaçlardan yararlanmış ve özel formlarda yaylar üretmişlerdir. Bu ağaçlar her kültürde farklılık göstermekle birlikte, okçulukta yay yapımında kullanılan ağaçlar şöyledir:

• Akçaağaç
• Huş
• Dişbudak
• Kayın
• Bambu
• Ceviz
• Paduk
• Porsuk ağacı
• Maklora -yalancı portakal ağacı- 
• Meşe 

Burada unutulmamalıdır ki her ağacın kendi içindeki türlerinde bile karakteristik farklar mevcuttur. İskelet için gerekli ağacın sert fakat esnek, hafif ve yapışmanın kolay olabilmesi için nem emici özelliğinin yüksek olması gerektiğini ve bunu akçaağaç, dişbudak ve huş ağaçlarının en iyi şekilde verebildiği kaynaklarda yazılıdır. Türk yayları ahşap, boynuz ve tendonlardan elde edilen sinir lifleri ve bunların hayvansal tutkallarla yapıştırılması ile elde edilen mürekkeb yani kompozit yaylardır. Ahşabın özellikleri boynuz plakalar ve sinir lifleri kullanılarak iyileştirilmiştir. Bu yaylar ters bükümlü Asyatik yaylar sınıfındadır ve kurulduğunda boynuz iç kısımda, yayın sırtına döşenen sinir lifleri ise dış kısımda (hedefe bakan tarafta) yer alır. Dolayısıyla boynuz sıkışmaya direnç gösterirken, sinir lifleri ise esnemeye direnç göstererek birlikte çalışırlar. Bu sayede çok kısa bir yaydan çok yüksek çıkış hızına erişilebilmektedir. Sadece ağacın doğal eğilme özelliğinden faydalanılarak yapılan yaylarda ise çekiş kuvveti ağacın bükülmesine izin verdiği ölçüde gerçekleşir ve Türk yaylarındaki kadar yüksek bir güç elde edilemez. Savaşlarda mutlak üstünlük sağlayan bu silahların yapımında kullanılan ağaçların da özel olarak seçilmesi ve işlenmesi gerekir. Yayın orta tabakasında kullanıldığından, bükülebilme, esneklik, kolay işlenme ve hem boynuza hem de sinirlere mükemmel şekilde yapışabilme kabiliyetinde olmalıdır. Bu bakımdan seçilen ağacın fiziksel ve mekanik özelliklerinin uygun olması gerekirdi.

Ok Hangi Ağaçtan Yapılır?

Ok yapımında kullanılan ağaçlarda ise yayda kullanılanlardan farklı karakteristiklere ihtiyaç duyulabilmektedir. Geleneksel ok yapımcılığı ayrı bir ustalık gerektirirdi. Sadece ağacın gövdesinden okun şaftının çıkarılması değil, okun ağırlığına ve düzlüğüne etki eden reçine miktarı ve dolayısıyla kütlesi, nemliliği, dayanıklılığı, odun borularının yönü gibi birçok etmene bağlı olarak ağaç usta tarafından değerlendirmeye tabi tutulur. Bunun haricinde okun şaftının yanı sıra gez yapımında da ağaca başvurulduğu görülmüştür. Bakkam ağacından gez yapıldığı gibi günümüzde adi gez de kayın gibi farklı ağaçlardan yapılmaktadır.

Ok yapımında en çok kullanılan ağaçlar;

• Çam
• Göknar (Köknar diye de geçmektedir)
• Sedir
• Bambu
• Ramin
• Kamış
• Ladin
• Kayın

Ok gövdelerinde, mukavemet kaybı getirmeyecek şekilde hafif yapı eldesinden ötürü düşük yoğunluğa sahip ağaç türleri tercih edilmektedir. Elastikiyetinin yüksek olması, oldukça narin yapıdaki okun şekil değiştirme direncini artıracağından tercih edilmektedir. Oklar, malzemelerine göre çeşitlendirilebilirler fakat okun her kısmında farklı malzeme kullanıldığı göz önüne alındığında, okları malzemelerine göre ayırmak dar kapsamlı kalmaktadır. Oklar kullanıldıkları amaca göre de tirkeş oku, talimhane oku, puta oku, menzil oku, idman oku ve meşk oku gibi türlere ayrılmaktadır.